YASAL SÜRESİ DIŞINDA VERİLEN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİ VEYA MUHTASAR VE PRİM HİZMET BEYANNAMESİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
Oğuzhan DEMİRHAN
ÖZ
Türkiye uzun yıllardan beridir kayıt dışı ekonomi ile mücadele etmektedir. Kayıt dışı ekonominin istihdam boyutunda, en çok bilinen nedenleri arasında; ücretlerin gizlenmesi, el altından ödenmesi vb. yer almaktadır. Denetim elemanları tarafından yapılan teftiş, inceleme ve soruşturmalar neticesinde çoğu kez SGK’ya yapılan bildirimler ile Maliye’ye yapılan bildirimlerin birbirinden farklı olduğu tespit edilmiştir. Muhtasar beyanname ile prim ve hizmet belgesinin birleşmesi kayıt dışı ile mücadele açısından önemli bir adımdır. Umudumuz odur ki, muhtasar ve prim ve hizmet beyannamesi uygulamasının kayıt dışılık ile mücadelede önemli bir görevi üstleneceği tahmin edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Muhtasar Beyanname, Aylık Prim Hizmet Belgesi, İdari Para Cezası
EVALUATION ON THE IMPLICATION OF MONTHLY PREMIUM AND SERVICE DECLARATION OR TAX AND PREMIUM SERVICE STATEMENT GIVEN LATE
ABSTRACT
Turkey has struggled against unrecorded economy for many years. The most known reasing of unrecorded economy with regard to employment are; hiding wages, underhanded payment, etc… As a result of audit, research and investigations which are carried out by inspector, It has been determined that most of the time the notifications made to the SSI and those made to the Ministry are different from each other. Therefore; uniting withholding tax return and social security notification is a significant step for struggling agaisnt unrecorded economy. We hope that implementation of withholding tax and premium and service document has take on important task for struggling against unrecorded economy.
Key Words: Withholding Tax Return, Monthly Premium and Service Declaration, Administrative Fine
GİRİŞ
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi; 01.07.2020 tarihi itibariyle Türkiye genelinde uygulamaya geçmiştir. Muhtasar Beyanname ile Aylık Prim Hizmet Belgesinin birleştirilmesi uygulamasının, kayıt dışılıkla mücadele açısından önemli bir adım olduğu tartışmasızdır. Sayıştay tarafından yapılan denetimlerde, vergi dairesine beyanname ile bildirilen kazançlar ile SGK’ya aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirilen kazançlar arasında farkların olduğu tespit edilmiş ve bu tespitler sonucunda düzenlenen raporlar meclis komisyonlarına intikal ettirilmiştir. Vergi matrahının SGK matrahından ayrışması, kanuni nedenler dışında iyi niyetli bir amaca hizmet etmemektedir. İki uygulamanın birleştirilmesi, kötü niyetli uygulamaların önünü kesmek amacı taşımaktadır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen 98/A sayılı madde hükmü ile muhtasar ve prim hizmet beyannamesi; vergi kanunlarına göre verilmesi gereken muhtasar beyanname ile 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin birleştirilmesi kararlaştırılmış olup bu kapsamda ikincil mevzuata ilişkin düzenleme yapılacağı ilgili madde hükmünde yer almıştır. Bu bildirge/beyannamelerin süresi geçtikten sonra verilmesi durumunda meydana gelecek hukuki sonuçlar benzerlik göstermekle birlikte bazı özellikli durumlar ihtiva etmektedir.
Çalışmamızda, Hazine ve Maliye Bakanlığının konuya ilişkin uygulama tebliğleri ile Sosyal Güvenlik Kurumunun uygulama genelgesi bağlamında konuyu örneklerle açıklamaya çalışacağız.
- GELİR VERGİSİ BEYANNAMELERİ AÇISINDAN MUHTASAR VE PRİM HİZMET BEYANNAMESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Gelir Vergisi Kanunu kapsamında ücretli olarak çalıştırılan işçilere ilişkin olarak ücretlerden kesilen vergiler muhtasar beyanname ile birlikte aylık veya üçer aylık dönemler halinde olmak üzere beyan edilmekteydi. Yeni sistemde söz konusu beyannameye prim hizmet belgesi de eklenerek amacı genişletilmiştir.
- Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Düzenlenmesi
Beyannamelerin düzenlenmesi amacıyla 1003 A ve 1003 B kodlu iki tip beyanname oluşturulmuştur.
1003A kodlu Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi vergi kesintileri ile sigorta primlerinin birlikte bildirilmesine mahsus genel kullanıma açık beyannamedir. Hem tüm vergi kesintileri hem de çalıştırılan sigortalıların prim ve hizmet bilgileri bu beyanname ile beyan edilecektir. [1]
1003B kodlu Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi, 340 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğine göre beyannamelerini kendileri gönderebilen mükelleflerin çalıştırdıkları sigortalılara ilişkin hem vergi kesintileri hem de sigorta primlerini, kurum politikaları gereği, ücret ödemeleri dışında kalan diğer vergi kesintilerinden ayrı olarak beyan etmek istemeleri halinde kullanabilecekleri beyannamedir. [2]
Basit usulde vergilendirilen esnaflardan, 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı çalıştıranlar bağlı bulundukları vergi dairesine başvurarak 0003 Gelir Stopaj mükellefiyeti tesis ettirmek zorundadırlar.
SGK’nın kolay işverenlik sistemine geçen apartman yönetimlerinin, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi göndermelerine gerek bulunmamaktadır.
5510 sayılı Kanun’un Ek 9 uncu maddesi kapsamına geçen işverenlere ait tahakkuklar otomatik olarak oluşturulduğundan bu işverenler Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi göndermeyecektir.
- Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Verilme Suresi
Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesi vermek zorunda olan mükellefler, bu beyannameleri ilgili olduğu ayı takip eden ayın 26 sına kadar ilgili vergi dairesine vermek zorundadırlar.
İşçi çalıştırmayan gelir vergisi mükellefleri, beyannamelerini diledikleri gibi üçer aylık halinde vermeye devam edeceklerdir. Ancak işçi çalıştıran mükellefler aylık dönemler halinde muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini göndermek zorundadırlar. Bunun bir istisnası; en az 1 en çok 10 işçi çalıştıran mükellefler sadece vergi kesintilerini yine üçer aylık dönemler halinde bildirebilecekler.
- SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU KAPSAMINDA VERİLEN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin geçerli olduğu dönemlerde; Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştıran;
- Özel nitelikteki işyeri işverenleri cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’ünde,
- Resmi nitelikteki işyeri işverenleri ise, cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7’sinde, saat 23.59’a kadar e-Sigorta kanalıyla Kuruma göndermek zorundadırlar. Belgenin gönderilmesi gereken sürenin son gününün resmi tatile rastlaması halinde, aylık prim ve hizmet belgesi, son günü izleyen ilk iş günü saat 23:59 a kadar, Kuruma, e-Sigorta kanalıyla gönderilebilecektir.
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin yürürlüğe girmesi ile birlikte; prim belgelerinin Kurum’a verilme süresinde değişiklikler meydana gelmiştir. Buna göre; Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin vergi kesintileri ile prim ve hizmetin ait olduğu ayı takip eden ayın 26 ncı günü akşamı saat 23.59'a kadar elektronik ortamda gönderilmesi gerekmektedir.
- Muhtasar Ve Prim Hizmet Beyannamesini Vermekle Yükümlü Olanlar ve Verileceği Yer
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesini, 5510 sayılı Kanun madde 4/1-a’ya (Kanunda 4/a gibi değerlendirilecekler dahil) göre istihdam edilenleri bildirimde bulunması gerekenler dolduracaktır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanun’un 98/A maddesiyle verilen yetkiye istinaden Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin verileceği yetkili vergi dairesi;
Kazancı basit usulde vergilendirilenler için gelir vergisi yönünden mükellefiyetinin,
Gerçek kişiler için ikametgâhının,
Gerçek kişiler dışında kalanlar için ise kanuni merkezi/işyerinin bulunduğu yer vergi dairesidir.
Birden fazla vergi dairesinde gelir vergisi stopajı mükellefiyeti bulunanlar için, sigortalıların prime esas kazanç ve hizmet bilgilerini içerecek şekilde verilecek olan Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin verileceği yetkili vergi dairesi, çalışanların ücret ödemeleri üzerinden yapılan gelir vergisi kesintisinin beyan edileceği yer vergi dairesidir.
Örnek 1: İzmir’de merkezi, Tire ilçesinde şubesi bulunan Bay (H) toptan gıda tedarik faaliyeti ile iştigal etmektedir. Bay (H) merkezde ve Tire ilçesinde bulunan şubesinde çalıştırmış olduğu işçilere ilişkin ücret ödemelerini merkezden yapmakta, Tire ilçesindeki şubesinin kira ödemesine ilişkin kesintilerini ise Tire’de bulunan şubesi tarafından gerçekleştirmektedir.
Bu durumda Bay (H) ücret ödemelerine ilişkin kesintilerini ve sigortalının sigorta primleri ve kazançları toplamı ile prim ödeme gün sayılarını ihtiva eden Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesini İzmir’de merkezinin bağlı bulunduğu vergi dairesine verecek, 1003A MUHPHB - Tire ilçesindeki şubesi için yapmış olduğu kira ödemelerine ilişkin kesintileri ihtiva eden Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesini ise Tire Vergi Dairesine vermek durumundadır.[3]
Prim belgeleri her işyeri için ve sigortalıların tabi oldukları sigorta kolları ve farklı prim oranları dikkate alınarak ayrı ayrı düzenlenir. Belgelerde, sigortalılar sosyal güvenlik numaralarına göre küçükten büyüğe doğru sıralanır.
- Aylık Prim ve Hizmet Belgesi/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Sonradan Verilmesi
Genel kural olarak; yasal süresi geçtikten sonra verilen prim belgeleri, doğruluğu, fiilen yapılan denetimler sonucu veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden anlaşılması hâlinde işleme konulur. Aylık prim ve hizmet belgesinin fiilen yapılan tespitler ile sadece alınan ifadeler sonucunda işleme alınmasında, tespitin yapıldığı tarihten geriye doğru en fazla bir yıllık süreye ilişkin olan kısmı dikkate alınır.
Ancak; defter tutmakla yükümlü olup olmadığına bakılmaksızın, yasal olarak verilmesi gereken son gününü takip eden günden başlanarak takip eden üçüncü ayın sonuna kadar Kuruma verilen asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesi, aksine bir tespit veya şüpheli bir durum yoksa ve aylık prim ve hizmet belgesinde isimleri kayıtlı olan sigortalıların sigortalı işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içinde veya aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan önceki bir tarihte Kuruma verilmiş olması hâlinde, söz konusu belge, ayrıca incelemeye gidilmeksizin işleme alınır.
Örnek 2: (C) işverenine ait (A) işyerinde çalıştırılan 5 sigortalıya ilişkin 2017/Ekim ayına ait aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresinde verilmemesi halinde, bildirgenin işveren tarafından Şubat/2018 ayının sonuna kadar verilmesi halinde incelemeye gidilmeksizin işlem yapılacaktır. Ancak işverenin bu konuda idari para cezasına muhatap olacağı da bilinmelidir.
İşveren Uygulama Tebliği’nde de açıklandığı üzere, Yasal süresi dışında verilen aylık prim ve hizmet belgelerinin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 103 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen açıklamalar uyarınca incelemeye sevk edilmesi ve işverenlerce inceleme sonucu beklenilmeksizin tahakkuk eden primlerin gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmek istenilmesi halinde, incelemeye sevk edilen aylık prim ve hizmet belgelerinin tahakkuk kısmı, inceleme sonucu beklenilmeksizin işleme alınacak, hizmet kısmı (sigortalıların yer aldığı bölüm) ise yapılacak incelemenin ardından uygun görülmesi halinde işleme alınacaktır. [4]
Ayrıca sonradan verilen bildirge/beyannameler ile fiili hizmet süresi zammı kazandırılması halinde, söz konusu belgenin işleme alınması incelemeden geçtikten sonra mümkün olacaktır
Daha önceki uygulamada, yasal süresi geçirildikten sonra düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri Kuruma elden verilir ya da posta kanalıyla gönderilirdi. Artık e-sigorta kanalı ile gönderilme yolu ile uygulama işverenlerimizin hizmetine açılmıştır.
Yasal süresi geçtikten sonra verilen prim belgeleri, Kanun’da sayılı istisnalar dışında, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi gereğince idari para cezasına muhatap olacaktır.
- SONRADAN VERİLEN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİNDE İDARİ PARA CEZASI UYGULAMASI
Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri / Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinin sonradan verilmesi halinde 102. madde kapsamında -kanunda açıkça sayılan istisnalar dışında- işverenler hakkında idari para cezaları uygulanacaktır.
- 5510 Sayılı Kanun’un 102. Maddesinin ( c ) Bendi Uyarınca Uygulanacak İdari Para Cezaları
Kanun’un 86 ncı maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurumca belirlenen şekilde ve usȗlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;
1) Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,
2) Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,
3) Ek belgenin 86 ncı maddenin beşinci fıkrasına istinaden Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,
4) Belgenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. [5]
3.1.1. Belgenin Asıl Olması Halinde Uygulanacak İdari Para Cezası
Örnek 3: (C) işverenine ait (A) işyerinde çalıştırılan 5 sigortalıya ve (B) işyerinde çalıştırılan 11 sigortalıya ilişkin 2017/Ekim ayına ait aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresinde verilmemesi halinde, -(A) işyeri için beyannamenin asıl olması nedeniyle beş sigortalı başına aylık asgari ücretin beşte biri tutarında, -(B) işyeri için beyannamenin asıl olması nedeniyle, 11 sigortalı için uygulanacak idari para cezası aylık asgari ücretin iki katını aştığından aylık asgari ücretin iki katı tutarında, idari para cezası uygulanacaktır.
A İşyeri İçin: 1777,50 / 5= 355,10 X 5= 1775,50 TL İdari Para Cezası
B İşyeri İçin: 1777,50 / 5= 355,10 X11 = 3906,10 TL İdari Para Cezası
B İşyeri için uygulanacak idari para cezası miktarı asgari ücretin 2 katını aştığı için bu işyeri için uygulanacak idari para cezası 3.555,50 TL olacaktır.
3.1.2. Belgenin Ek Olması Halinde Uygulanacak İdari Para Cezası
İşveren tarafından ilgili dönem içerisinde işyeri bazında daha önce verilmiş Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin bulunması durumunda bu döneme ilişkin verilecek tüm bildirgeler ek olarak anılacaktır.
Örnek 4: (C) işverenine ait (A) işyerinde çalıştırılan 5 sigortalıya ve (B) işyerinde çalıştırılan 11 sigortalıya ilişkin 2017/Ekim ayına ait aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresinde verilmemesi halinde, -(A) işyeri için beyannamenin ek olması nedeniyle beş sigortalı başına aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında, -(B) işyeri için beyannamenin asıl olması nedeniyle, 11 sigortalı için uygulanacak idari para cezası aylık asgari ücretin iki katını aşmadığı için aşağıda hesaplanan idari para cezası uygulanacaktır.
A İşyeri İçin: 1777,50 / 8= 222,18 X 5= 1.110,90 TL İdari Para Cezası
B İşyeri İçin: 1777,50 / 8= 222,18 X11 = 2.443,98 TL İdari Para Cezası
İşyerleri için uygulanacak idari para cezasının miktarı asgari ücretin 2 katını aşmadığından yukarıda hesaplanan tutarlar işveren adına tahakkuk ettirilecektir. [6]
3.1.3. Eksik Gün Nedenlerine İlişkin Belgelerin SGK’ya Verilmemesi/Geçersiz Sayılması Halinde Uygulanacak İdari Para Cezası
İşverenlerin ay içerisinde otuz günden az çalıştırdıkları sigortalılara ait eksik gün nedenlerine ilişkin belgelerini Kurum’a ibraz etmemesi veya ibraz ettikleri halde belgelerin geçersiz sayılması halinde, ay içinde eksik kalan günlere ilişkin ek nitelikteki Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri Kurumca düzenlenir. Eksik gün nedenlerine ilişkin belgeler, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102. maddesinde sayılmıştır.
Yukarıda yazılı hükme aykırı hareket eden işverenler hakkında 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin c/3 numaralı alt bendi uyarınca, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.
Örnek 5: (A) Limited Şirketince, 2019/Eylül ayına ilişkin asıl nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı 3 sigortalıya ilişkin eksik gün nedenleri Kurumca geçerli sayılmamış ve yapılan tebligat ile ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesinin bir aylık süre içinde düzenlenerek verilmesi istenilmiştir.
İşveren tarafından bir aylık süre zarfında bildirgenin verilmesi halinde 1/8 oranında,
2019 yılı asgari ücret = 2.558,40 TL
2.558,40 / 8 = 319,80 TL
319,80 X 3 = 959, 40 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Bir aylık sürenin sona ermesinden sonra bildirgenin verilmesi halinde sigortalı başına asgari ücretin yarısı tutarında,
2019 yılı asgari ücret= 2.558,40 TL
2.558,40 /2 = 1279,20 TL
1279,20 X 3 = 3.837,30 TL uygulanacak idari para cezası uygulanacaktır.
3.1.4. Mahkeme Kararı veya Denetim ve Kontrol ile Görevlendirilmiş Memurlarca Yapılan Tespitler ya da Resmi Kurum ve Kuruluşlardan Alınan Yazılar Üzerine Düzenlenen Aylık Prim ve Hizmet Belgelerine Yönelik İdari Para Cezası Uygulaması
Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri ve denetmenleri tarafından yapılan defter, kayıt ve belge incelemelerinde, ücret ödeme bordrolarında yer alan birtakım ödemelerden prim kesintisinin yapılmadığı, iş kazasının meydana geldiği güne ait kazançların Kurum’a bildirilmediği ya da deftere işlenen kazançlarla ücret ödeme bordrolarında yazılı kazançların uyumsuz olduğu gibi hususlarla ilgili fark sigorta primine esas kazanç tespitleri yapılabilmektedir. Benzer şekilde, mahkeme kararlarına istinaden ödenmesine karar verilen tutarlardan sigorta primi kesintisi yapılması istenilmektedir.
Eksik tutarlar üzerinden hesaplanacak fark prim tutarları için idari para cezası hesaplanması gerekmektedir. Aylık prim ve hizmet belgesinin uygulanacağı döneme ilişkin fark işçilik için hesaplanacak idari para cezası tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.
Örnek 6: (A) sigortalısının 2017/Ağustos ayındaki 300,00 TL tutarındaki brüt ücretinin Kuruma eksik bildirildiğinin Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan denetimler sırasında tespit edildiği varsayıldığında bahse konu prim belgesine, işveren tarafından veya Kurumca re’sen düzenlendiği üzerinde durulmaksızın 1.777,50 x 2 = 3.555,00 TL idari para cezası uygulanacaktır.
- 5510 Sayılı Kanun’un 102. Maddesinin (m) Bendi Uyarınca Uygulanacak İdari Para Cezaları
Aylık Prim ve Hizmet Belgesi uygulaması yürürlükten kaldırılarak Temmuz/2020 dönemi itibariyle Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi uygulaması tüm ülkede hayata geçirilmiştir. Aylık Prim ve Hizmet Belgesine ilişkin önceki döneme ait düzenlemeler devam edecektir. Kademli geçiş yapan iller için bu süre geçiş tarihi itibariyle uygulanmaya devam edilecektir. Bu bölümde yapılacak tüm anlatımlar, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi düzenlemesine ilişkin bildirimleri kapsamaktadır.
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin süresi içerisinde verilmemesi durumları ile Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin süresi içerisinde verilmemesi gibi durumlar aynı türden idari para cezası yaptırımına tabi olacaktır. Bu yüzden Örnek;2,3,4,‘te yer alan açıklamalar burada da aynen geçerlidir.
Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi uygulamasında farklılık arz eden hususlar bulunmakla birlikte, buna ilişkin idari para cezaları da farklılık göstermektedir. Yeni uygulamaya ilişkin özellikli durumlar aşağıda açıklanmıştır.
3.2.1. Mahkeme Kararı veya Denetim ve Kontrol İle Görevlendirilmiş Memurlarca Yapılan Tespitler ya da Resmi Kurum ve Kuruluşlardan Alınan Yazılar Üzerine Düzenlenen Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerine Yönelik İdari Para Cezası Uygulaması
5510 sayılı Kanun’un 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (m) bendinin (4) numaralı alt bendi; "Beyannamenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri ve kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği ya da sadece hizmetlerinin Kuruma eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması hâlinde, beyannamenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık beyannamedeki her bir işyeri için,
- a) Kamu idareleri ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar hakkında asgari ücretin üç katını geçmemek üzere sigortalı başına aylık asgari ücret tutarında,
- b) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar hakkında asgari ücretin iki katını geçmemek üzere sigortalı başına yarım asgari ücret tutarında,
- c) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar hakkında aylık asgari ücreti geçmemek üzere sigortalı başına asgari ücretin üçte biri tutarında, idari para cezası uygulanır.” hükmüne amirdir.
Muhtasar prim ve hizmet beyannamesi ile aylık prim ve hizmet belgesine ilişkin karşılaştırmalı idari para cezası tablosu aşağıda yer almaktadır.
|
|
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi |
Aylık Prim ve Hizmet Belgesi |
|
Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlar |
Asgari Ücret X Sigortalı Sayısı (Asgari Ücretin 3 Katını Geçmemek Şartıyla) |
|
|
Diğer Defter Tutanlar |
Asgari Ücret X 1/2 X Sigortalı Sayısı (Asgari Ücretin 2 Katını Geçmemek Şartıyla) |
|
|
Defter Tutmayanlar |
Asgari Ücret X 1/3 X Sigortalı Sayısı (Asgari Ücretin 1 Katını Geçmemek Şartıyla) |
Aylık Asgari Ücret X 2 |
|
Pime Esas Kazançların Eksik Bildirilmesi |
SPEK Tutarı Kadar (Asgari Ücret X 1/10 ile 2 kat Arasında) |
|
Örnek 7: Bilanço esasına göre defter tutan (A) Limited şirketine ait (B) işyerinde çalışan iki sigortalının (D, E sigortalıları) 2017/Kasım ayına ilişkin hizmetlerinin ve kazançlarının bildirilmediğinin Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler sonucu anlaşıldığı varsayıldığında, anılan işveren hakkında asgari ücretin 2 katı tutarında (2x 1.777,50=3.555,00-TL ) idari para cezası uygulanacaktır.
Aynı döneme aynı sigortalı için tekrar bu kısımda belirtilen şekilde tespit/tespitler yapılması halinde aynı sigortalı için daha öncesinde idari para cezası uygulanmış olduğundan tekraren idari para cezası uygulanmayacaktır.
3.2.2. Yasal Süresi Dışında Bildirimi Yapılan Prime Esas Kazanç Tutarlarında İdari Para Cezası Muafiyeti Durumu
Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurları tarafından yapılan tespitler, diğer kurum ve kuruluşların denetim elemanlarının yaptıkları tespitler, kamu kurum ve kuruluşlarından alınan bilgi ve belgelere istinaden yapılan tespitler, mahkeme kararlarına istinaden yapılan tespitler neticesinde; prime esas kazanç tutarında, fiilin işlendiği tarihteki brüt asgari ücretin üçte birini geçmeyecek ve %1’ini aşmayacak şekilde eksiklik tespit edilmesi durumunda, işverene 15 günlük süre içerisinde düzeltilmesi için yazılı ihtar verilir.
Örnek 8: (C) işyerinden 2019/Eylül ayına ait yasal süresi içinde verilen aylık prim ve hizmet belgesinde 15 sigortalı için toplam 380 gün ve 42.000 TL tutarında prime esas kazanç bildirildiği ve söz konusu işyeri hakkında yapılan incelemede bildirimi yapılmış olan bu sigortalılardan ikisi için 2019/Eylül ayına ait toplam 300 TL tutarındaki sigorta primine esas kazanç tutarının Kuruma eksik bildirildiğinin tespit edildiği varsayıldığında, söz konusu eksikliğin;
-İşyerinden bildirilen sigortalıların sadece prime esas kazançlarına ilişkin olduğu, -fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücretin üçte birini geçmediği (2.558,40/3=852,80 TL>300 TL),
-İlgili aya ait bildirimi yapılan toplam sigorta primine esas kazancın %1’ini aşmadığı (42.000/0,01=420 TL>300 TL), anlaşıldığından bu işyeri hakkında hemen idari para cezası uygulanmayacaktır. Kurumca işverene, söz konusu eksikliğin giderilmesi amacıyla ek belgenin verilmesine yönelik ihtar çekilecektir.
SONUÇ
Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin, süresinde düzenlenmesi esas olmakla birlikte; yasal süresi geçtikten sonra verilmesi hallerinde idari para cezası uygulanmaktadır. Buna ilişkin istisnalar yukarıda detaylı şekilde açıklanmıştır. İşverenlerin iptal nitelikli sonradan verdikleri prim belgeleri açısından da idari para cezası uygulanmayacaktır. İşverenler; sonradan verdikleri prim belgelerine ilişkin tahakkuk edecek prim borcu tutarını hemen ödeyebilirler, ancak hizmet ve gün kazandırma işlemleri denetim memurlarınca incelemeye sevk edildikten sonra yapılacaktır.
Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi uygulamasına ilişkin olarak 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesine eklenen (m) bendinde yazılı idari para cezası tutarları ile aylık prim ve hizmet belgesine ilişkin olarak 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin (c) bendinde yazılı idari para cezası tutarları arasında farklar bulunmaktadır. Özellikle süresi geçtikten sonra bildirilen fark sigorta primine esas kazanç tutarları toplam bildirimlerinin %1’ini ve asgari ücretin üçte birini aşmaması durumunda, bu bildirilmeler için idari para cezası uygulanmayacaktır.
Ayrıca 5510 sayılı Kanun’un 12. maddesi gereğince; internet, elektronik ve benzeri ortamda Kuruma gönderilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin defter ve kayıtlara ve bu kayıtların dayanağını teşkil eden belgelere uygun olmamasından işverenlerle birlikte yazılı sözleşme ile yetki verilmiş serbest muhasebeci, serbest muhasebeci malî müşavir ve yeminli malî müşavirler de müştereken ve müteselsilen sorumludur. Söz konusu sorumluluğa benzer şekilde Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 227. maddesinde; ziyaa uğratılan vergiler ve buna bağlı fer’i nitelikteki amme alacaklarından, kusurlu sayılan muhasebecinin de sorumluluğu bulunduğuna ilişkin hüküm mevcuttur.
KAYNAKÇA
2020/08 Sayılı İdari Para Cezası Genelgesi
2020/20 İşveren İşlemleri Genelgesi
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
Gelir İdaresi Başkanlığı, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi Düzenlenme Klavuzu ( 1003 A)
Gelir İdaresi Başkanlığı, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi Düzenleme Klavuzu ( 1003 B)
İşveren Uygulama Tebliği
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
[1] Gelir İdaresi Başkanlığı, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi Düzenlenme Klavuzu ( 1003 A)
[2] Gelir İdaresi Başkanlığı, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi Düzenleme Klavuzu ( 1003 B)
[4] İşveren Uygulama Tebliği
[5] 5510 Sayılı Kanunun 102. Maddesi
[6] 2020/08 Sayılı SGK Genelgesi